CẨM NANG CƠ BẢN TỪ A-Z VỀ HỒ THỦY SINH CHO NGƯỜI MỚI CHƠI
Hồ thủy sinh có nhiều loại, nhiều phong cách và cách chơi. Khi có đam mê mọi người sẽ tìm hiểu dần dần. Nên nhớ là bản thân mình sắp đặt hồ cho chính mình ngắm hằng ngày nên mình thấy đẹp là quan trọng nhất. Thêm nữa là cái sự hoàn hảo nó luôn hiện diện, ngay cả trong những hồ đầu tay mà mọi người làm, đừng cố tìm kiếm sự hoàn hảo ở những nơi xa vời.
1. Đầu tiên phải biết được mình thích hồ thủy sinh phong cách gì?
Cách tiết kiệm thời gian nhất cho những ai mới bắt đầu chơi thủy sinh nhưng không biết phải bắt đầu tìm hiểu từ đâu, thì Google là vị cứu tinh của chúng ta. Nhanh, không tốn chi phí, không cần phải đi đâu xa mà vẫn có trong tay hằng hà sa số hình ảnh của những mẫu thủy sinh đặc trưng và đa dạng. Một vài loại hồ mà người chơi thủy sinh hay chọn nhất là hồ bonsai đơn giản; hồ rêu, ráy, dương xĩ; hồ cây phong cách Hà Lan; hồ lũa, đá…
Sau khi xác định được loại hồ, người chơi sẽ có cái nhìn cụ thể về hình dáng của hồ, rồi sau đó dễ dàng chọn lựa kích thước hồ, vật dụng, đồ đạc liên quan cho phù hợp với loại hồ mà mình chọn.
(Ảnh: Thủy Sinh ABC)
2. Bắt đầu tìm mua hay tự dán hồ kính
Kích thước hồ thủy sinh phụ thuộc vào:
- Sở thích
- Số tiền có thể dành ra làm hồ
- Chỗ để hồ rộng ra sao (nên chọn nơi để hồ có nhiều người quan sát, chiêm ngưỡng, chỗ chính dễ quan sát và chăm sóc hằng ngày, nếu nhà có trẻ em thì cũng nên suy xét kĩ, né những nơi có nhiều ánh sáng trực tiếp để tránh rêu hại). Ngoài ra, nếu là người quan tâm đến phong thủy, size hồ cũng là yếu tố được quan tâm.
Một số gợi ý về kích cỡ hồ thủy sinh:
Hồ thủy sinh thường không có kiềng, không có thủy mài, được mài cạnh bằng vi tính, dán giấu keo rất thẩm mỹ. Nó giống như một khối nước nằm giữa nhà với những kích cỡ thông dụng đi kèm với các loại kính như sau:
Hồ nhỏ:
- Hồ 40: Hồ Cubic 40 (dài 40cm/rộng 40cm/cao 40cm) + Kính 5 li hoặc 8 li (có thể dán bằng kính 5 li hay 8 li, nếu chơi nhiều đá thì nên làm kính 8 li. Kính thường là đủ đẹp, ai thích thì có thể lên kính siêu trong, sẽ mắc hơn chút): Tổng quan hồ đẹp, dễ sử dụng.
- Hồ 50: Hồ dài 50cm/rộng 30cm/cao 30cm + Kính 5 li: Hồ đẹp, cân đối.
- Hồ 60:
- Hồ chuẩn size ADA (dài 60cm/rộng 30cm/cao 36cm) + Kính 5 li, có thêm phụ kiện đá hay muốn chắc chắn thì 8 li: Hồ đẹp, cân đối.
- Hồ thông dụng (dài 60cm/rộng40cm/cao 40cm) + Kính 8 li: Hồ đẹp, chiều sâu và cao tốt, gần 100 lít nước nên dễ tính toán phân nền, phân nước, người mới nên chọn hồ kích cỡ 60 vì nó thông dụng, dễ mua phụ kiện mới cũng như phụ kiện thanh lý và cũng dễ thanh lý khi không còn hứng thú với kích cỡ hồ này.
Hồ vừa:
- Hồ 80: Hồ dài 80cm/rộng 40cm/cao 40cm: Đây là size hồ khó kiếm đèn, không khuyến khích chọn kích cỡ hồ này.
- Hồ 90:
- Hồ dài 90cm/rộng 40cm/cao 40cm + Kính 8 li hoặc 10 li: Hồ khá đẹp, dễ mua phụ kiện.
- Hồ dài 90cm/rộng 45cm/cao 45cm + Kính 10 li: Hồ đẹp, cân đối, nên chọn hồ này.
Hồ lớn:
- Hồ 100: Hồ dài100cm/rộng 50cm/cao 50cm: Hồ tạm được nhưng giống như hồ 80, khó mua đèn cho hồ.
- Hồ 1m2 :Hồ dài 1m2/rộng 50cm/cao 50cm + Kính full 12 li: Hồ đẹp, dễ mua phụ kiện.
- Hồ 1m5: Hồ dài1m5/rộng 60cm/cao 60cm trở lên: Hồ đẹp, nhưng người mới không nên chơi hồ size lớn hơn 1m2
- Cẩn thận cầu thang, có những người mới tập tành chơi hồ dán hồ xong không khiêng lên cầu thang được phải thanh lý.
- Người mới chơi hồ nên dán decal đen hoặc trắng ở mặt sau hồ để tạo chiều sâu, nhưng một số trường hợp muốn cho mọi người xem hết cả bốn mặt hồ thì không cần dán.
Kết luận: Tùy vào sở thích và nhiều yếu tố khác nhau, nhưng người mới chơi hồ nên chọn ba kích cỡ hồ như hồ 60+kính 8 li, hồ 90+kính 10 li và hồ 1m2 +kính 12 li. Hồ không kiềng, không thủy mài, mài vi tính, dán giấu keo. Kích cỡ hồ nhỏ hơn 60 thường dễ chán, quản lý nước hơi khó, to hơn 1m2 thì tốn quá nhiều chi phí và khó chơi cho người mới. Dùng kính cường lực dán hồ cũng tốt nhưng không quá cần thiết. Nếu kinh phí cho phép thì có thể dán bằng kính siêu trong một mặt trước, hoặc ba mặt (bốn mặt siêu trong trở lên thật sự không cần thiết).
3. Chân hồ, tủ gỗ:
Sau khi xác địch hoặc đã mua được hồ thì cần phải mua thêm chân sắt cho hồ. Sau đây là 1 số lựa chọn:
- Chân sắt 4: rẻ và chắc chắn nhưng không che được lọc, co2 và những dụng cụ khác.
- Chân sắt ốp gỗ cao su bên ngoài.
- Chân sắt ốp sắt hay alu giả gỗ.
- Tủ gỗ ván ép: nên chọn loại này với hồ có kích thước từ 1m2 trở lại, chọn loại ván ép chống nước.
- Tủ gỗ cao su, các loại gỗ khác: riêng hồ 90 hay 1m2 trở lên thì nên có chân sắt bên trong tủ gỗ.
- Chân sắt 2, 3 tầng: cho ai chơi nhiều hồ.
Lưu ý: chiều cao chân sắt, tủ gỗ thông dụng là 70 đến 80cm, trừ những trường hợp đặc biệt khác.
(Ảnh: Hồ thủy sinh chân tủ mini_Thủy Sinh ABC)
4. Bộ lọc nước:
Hồ thủy sinh đẹp là hồ ổn định, nước trong vắt, cây cá khỏe mạnh. Bộ lọc của hồ đảm nhận công việc đó.
Lọc hồ thủy sinh có những loại cơ bản sau:
- Lọc treo trên thành hồ: dành cho hồ nhỏ dưới 60, gọn nhẹ.
- Lọc vách trong hồ, loại lọc này rất hiệu quả, tiết kiệm chi phí nhưng nó lại chiếm mất một phần diện tích hồ, gây thiếu thẩm mỹ.
- Lọc thùng ngoài: lọc này hiệu quả, thẩm mỹ và được ưa chuộng nhất, giá của nó cũng tùy theo hãng sản xuất và xuất xứ:
- Hàng tự chế của Việt Nam
- Lọc thùng chính hãng của Đức: Eheim hay JBL có giá từ 2 triệu- 7,8 triệu/cái: chất lượng cao, tiết kiệm điện.
- Lọc thùng chính hãng của Trung Quốc: Atman hay Jebo có giá từ 500.000-2 triệu/cái: chất lượng tốt.
Một sự chọn lựa không tồi là lọc chế từ ống nhựa của Việt Nam: Lọc này được một anh ở Hà Nội phát minh và chế tạo ra đầu tiên. Có tên là Lọc HVT. Giá thành của lọc này thường rẻ hơn các sản phẩm chính hãng. Ngoài ra Việt Nam còn chế lọc thùng inox theo kiểu ADA, rất đẹp nhưng giá cao, 2-4 triệu/cái.
Khi mua lọc, mọi người sẽ được cửa hàng hướng dẫn kĩ hơn cách sử dụng, đa số cách sử dụng khá đơn giản. Ngoài ra, bài viết này còn bổ sung thông tin về lưu lượng máy bơm lọc và cách xếp vật liệu lọc như sau: mọi người nên chọn máy bơm của lọc với liều lượng gấp 3 hay gấp 5 lần số lít trong hồ. Ví dụ hồ 100 lít nước, nên chọn máy bơm cỡ 500-800 lít/giờ (nhớ là con số trên lọc Trung Quốc có thể chưa chính xác, cần phải trừ hao). Trong lọc, để bông lọc ở gần nước từ hồ vào, rồi đến bùi nhùi (không có cũng được), rồi đến nham thạch hay sứ lọc, matrix…). Nên để 50% bông lọc và 50% còn lại là sứ hay matrix…
Vật liệu lọc cao cấp và mắc tiền bao gồm matrix, eheim subtract pro, bio ring…., tuy nhiên sứ lọc Trung Quốc, nham thạch đen, đá nham thạch trắng cũng rất hiệu quả. Lưu ý là bộ lọc này phải luôn chạy 24/24.
5. Đèn
Ánh sáng cực kì quan trọng trong thủy sinh. Kiến thức và thông tin về ánh sáng rất sâu rộng nhưng trong bài viết này sẽ chỉ đề cập đến những điều cơ bản dễ hiểu. Đèn cho hồ thủy sinh thông dụng gồm:
- Đèn huỳnh quang t8 (như bóng điện quag), t5 (nhỏ hơn chút và sáng hơn)
- Đèn LED: sáng, tiết kiệm điện, mát.
- Đèn cao áp metal….
Mọi người có thể mua những đèn thông dụng này ở các shop thủy sinh và họ sẽ tư vấn thêm về loại đèn phù hợp. Theo kinh nghiệm của nhiều người chơi hồ, khuyến khích dùng đèn t8 và t5, đôi lúc dùng LED và cảm nhận những loại đèn này đều hiệu quả.
Có 1 điều về ánh sáng cần lưu ý: Càng dùng nhiều đèn, càng sáng thì hồ càng khó quản lý. Ví dụ một hồ chơi rêu, dương xỉ, cần 0,5w/1 lít hay ít hơn, và hồ thường ít khi gặp vấn đề về rêu hại hay thiếu hụt dinh dưỡng. Nhưng một hồ cây với lượng ánh sáng 2w/1 lit thì phải có nhiều kinh nghiệm quản lý nước, co2, rêu hại…
Thời gian chiếu sáng: thường là từ 8-10 tiếng/ngày. Nên để đèn liên tục phỏng theo ánh sáng tự nhiên, tuy nhiên vẫn có thể chia ra ngắt quãng như: sáng từ 8h-12h, tắt đèn từ 12h-16h, bật tiếp từ 16h-20h (tùy theo giờ mà mọi người muốn ngắm hồ).
Có thể gác đèn cao hơn mặt nước từ 10-30cm tùy cây cối trong hồ. Nếu là hồ rêu, ráy, dương xỉ thì có thể gác đèn cao lên cho đẹp và tỏa sáng tốt hơn.
(Ảnh: Thủy Sinh ABC)
6. Phân nền
Phân nền cũng đặc biệt quan trọng trong hồ thủy sinh. Hồ có đẹp, nước có trong và ổn định, cây cối cá tép có khỏe hay không đều là do phần lớn nhiệm vụ của phân nền. Phân nền có nhiệm vụ làm ổn định hệ vi sinh, ổn định nước, các chỉ số dinh dưỡng, pH, kH, gH, tds… cũng do nền quyết định là chủ yếu. Phân nền thủy sinh có 2 loại:
- Nền trộn từ đất, bùn, đất sét, gọi chung là nền trộn. Loại này thường giàu dinh dưỡng, rẻ tiền nhưng lại khó sắp đặt hồ vì nó bẩn, nếu làm không kĩ sẽ bị xì lên gây đục hồ. Nền trộn phải được phủ ở trên một lớp sỏi dày 3cm trở lên. Dinh dưỡng nền trộn cũng nhiều nên khó quản lý hơn. Mọi người có thể tự trộn theo công thức có sẵn trên Google nhưng cần kinh nghiệm. Đơn giản nhất là mua từ những đơn vị cá nhân trộn sẵn như phân nền của Phương Nuphar; Lý Vũ…Loại nền này thường không cần lót cốt nền dinh dưỡng ở đáy. Khi mua sẽ được người bán tư vấn liều lượng và cách sử dụng.
- Nền công nghiệp: loại này phù hợp với người mới vì khi sắp đặt hồ dễ, sạch sẽ, không sợ bị xì (nếu không lót cốt nền ở dưới). Tuy nhiên giá cao hơn nền trộn. Nền công nghiệp chất lượng bao gồm ADA ; Gex xanh, đỏ; Control Soil; Olier Knot.. (nền nhập khẩu), và nền công nghiệp chất lượng của Việt Nam như Aquafor của Thủy Mộc; Smekong II; Red highland… Nền công nghiệp thường phải lót cốt nền dinh dưỡng ở đáy hồ. Cốt nền cũng gồm nhiều loại nhập khẩu hoặc của Việt Nam như ADA powersand; Jbl florapol; Jbl aquabasic plus; Cốt nền control soil; Cốt nền Aquafor; Cốt nền nuphar…
Tuổi thọ trung bình của những nền trộn hoặc công nghiệp chất lượng lên đến trên dưới ba năm nếu được sử dụng hợp lý. Tuy nhiên nền công nghiệp có thể thanh lý khi lật hồ, còn nền trộn thì không còn tác dụng để sử dụng.
(Phân nền G-xanh giàu chất dinh dưỡng giúp cây phát triển tốt, thích hợp cho đa phần các loại cây thủy sinh và cá. Hiện sản phẩm đang được bán tại Thủy Sinh ABC)
7. Bộ cung cấp khí Co2
Cây thủy sinh cần Carbon trong khí C để quang hợp, lượng Carbon có sẵn trong nước chưa thật sự đủ cho cây nên người chơi thường cung cấp khí Co2 vào hồ thủy sinh. Một số dung dịch cung cấp Co2 cũng có tác dụng ít nhiều nhưng hiệu quả của bình nén co2 sẽ rõ ràng hơn. Hồ thủy sinh nên có Co2 để cây cối càng đẹp và hạn chế rêu hại. Bình khí nén Co2 không hề nguy hiểm nếu sử dụng đúng (không mua bình quá cũ, rỉ sét, không để trong phòng kín, phòng ngủ…).
Bình Co2 có nhiều loại, loại thông dụng và rẻ tiền nhất vẫn là bình sắt loại 1,2,3,5,10kg (tức là chứa được 1,2,3 hay 5,10 kí Co2 nén), bình Co2 2kg thường dùng được từ 1-4 tháng và khi đi bơm lại tốn 50.000. Ngoài ra còn có loại bình bằng nhôm, hợp kim với giá thành cao hơn. Có thể tự chế Co2 bằng bột mì hay chất hóa học nhưng không nên.
Khi mua bình Co2, mọi người phải mua thêm bộ đếm giọt, dây dẫn và bộ trộn Co2 (nên dùng bộ trộn ngoài hồ sẽ hiệu quả hơn). Có thể dùng van điện để chỉnh tự ngắt Co2 khi đèn tắt, hoặc đơn giản là để co2 24/24 cũng không sao. Tùy số lít trong hồ và loại cây, mọi người có thể cung cấp mấy giọt Co2/giây. Hồ rêu thường chỉ cần 1,2 giọt /giây. Hồ cây thì nhiều hơn.
Lưu ý: Quá nhiều Co2 trong nước sẽ gây chết cá tép.
(Bộ cung cấp khí Co2)
8. Lũa, đá, bố cục hồ thủy sinh
Sau khi lo xong vụ phân nền, là đến phần bố cục trong hồ. Có thể sắp đặt hồ bằng lũa (những nhánh cây, gỗ chết cho vào để tạo bố cục) hoặc đá (bố cục núi), hoặc kết hợp lũa đá, phong cách bonsai, phong cách hồ Hà Lan (chuyên chơi cây cắt cắm)…
Những loại lũa thông dụng gồm: Linh sam, đỗ quyên, trà rừng, red wood… với giá thành khác nhau. Khi mua lũa về, nên xử lý kĩ bằng cách ngâm nước vài tuần, hoặc luộc 1-2 lần, ngâm muối… để lũa chìm, không ra màu và bị mốc.
Đá thủy sinh thông dụng: đá tiger, tai mèo, kẹp kem, trầm tích, đá Phan Thiết, đá đen Gia Lai…
Lũa đá đều được bán rộng rãi ở các shop thủy sinh.
Về bố cục thì mọi người phải tự tìm hiểu và sắp đặt hồ dần dần, mọi người sẽ cảm nhận được thú vui này qua những hồ từng làm.
(Ảnh: Hồ thủy sinh lũa, đá_Thủy Sinh ABC)
9. Rêu, dương xỉ, ráy, bucep, và cây thủy sinh
Đi kèm với bố cục là rất nhiều loại cây thủy sinh. Bài viết tạm chia thành 2 loại:
- Loại chịu ít sáng như rêu, dương xỉ, ráy: phù hợp với hồ ánh sáng vừa (từ 0,5 wat/lít nước trở xuống), nước mát chút và dinh dưỡng trong nước không cần quá nhiều, Co2 vừa phải.
- Loại ưa sáng như cây cát cắm, bucep..: đòi hỏi ánh sáng cao, Co2 nhiều, dinh dưỡng mạnh để căng đẹp.
(Ảnh: Thủy Sinh ABC)
10. Timer và Quạt/Chiller
- Một vật dụng cần thiết cho người chơi thủy sinh, dùng để cài đặt thời gian tự bật tắt đèn, Co2…Giá thành một timer cơ cỡ 85.000-100.000, còn timer điện tử từ 140.000-200.000. Người mới chơi nên dùng Timer điện tử để giúp hồ nhanh ổn định hơn.
- Nếu ở những thành phố có thời tiết nóng thì nên mua thêm quạt nhỏ cho hồ thủy sinh (giá rẻ từ 100.000-200.000/cái) hoặc nếu có điều kiện tài chính thì có thể mua máy làm lạnh nước chiller giá từ 2.500.000-6.000.000/cái tùy loại.
11. Chăm sóc hồ/thay nước/rêu hại/bệnh của cá
- Một hồ thủy sinh đẹp phải được chăm sóc hầu như hằng ngày. Mọi người có thể tập thói quen dành ra 5-10 phút/ngày ngắm hồ, chăm sóc hồ. Nếu bận rộn, nên chọn bố cục hồ rêu, dương xỉ để chơi, đỡ thời gian chăm sóc hơn hồ chơi cây cắt cắm.
- Thay nước là một phần không thể thiếu trong việc chăm sóc một hồ đẹp, 1 hồ mới thường phải thay nước hàng ngày 30%, đến tuần thứ hai thì thay nước ba lần, mỗi lần 30% nước; tuần thứ ba thì thay hai lần, mỗi lần 30%, và qua tuần thứ tư trở đi chỉ cần thay 30% nước/lần trong tuần. Đừng thay nước quá nhiều gây chết và thiếu hụt hệ vi sinh của lọc, dinh dưỡng cũng sẽ mất cân bằng nếu luôn thay nước 50% trở lên, chưa kể đến việc cá tép vị sốc nước. Mỗi khi thay nước lưu ý nhớ sử dụng dung dịch khử Chlo, điều này rất quan trọng.
- Không thay nước trong cùng ngày vệ sinh lọc.
- Rêu hại là kẻ thủ của thủy sinh, một hồ thủy sinh ổn định, cây cối cá tép khỏe mạnh thì thường không hoặc ít bị rêu hại. Khi rêu hại phát triển trong hồ (thường là trong tháng đầu) là vì hồ chưa ổn định, lượng co2 chưa đủ hoặc dinh dưỡng chưa cân bằng.
- Bệnh của cá: các loại cá nuôi trong hồ thủy sinh rất dễ bị nấm và chết cả đàn nếu thả cá khi hồ chưa ổn định (thường là nên thả cá sau một tháng sau khi sắp đặt hồ). Thuốc trị nấm, bệnh cá và cách dùng có thể nghiên cứu trên Google.
12. Những item khác: Twinstars, sục oxi, lọc bio, lọc váng, nhiệt kế…
- Bộ ức chế rêu hại twinstars: có hiệu quả nhưng không đáng kể (hiệu quả rõ rất khi dùng ngay khi hồ vừa sắp đặt), không cần thiết nhưng nếu có thể thử nếu muốn có trải nghiệm.
- Sủi oxi và lọc bio: nên dùng cho hồ chuyên chơi tép.
- Lọc váng: Một số hồ bị một lớp dầu váng lên mặt hồ, lọc váng này sẽ trị được vấn đề đó.
- Nhiệt kế: có nhiều loại, cần biết thông tin nhiệt độ hồ thì nên mua, giá thành khá rẻ.
HẾT
